Πολλοί άνθρωποι μαθαίνουν ότι τα χρήματα παράγονται από το χρέος, ότι το παγκόσμιο χρέος δεν είναι δυνατό να αποπληρωθεί όλο γιατί κυκλοφορεί λιγότερο ρευστό και, κατ' ελάχιστο, παραξενεύονται (όπως κι εγώ).
Ναι, λοιπόν, κυκλοφορεί λιγότερο χρήμα στον πλανήτη φυσικό (κέρματα και χαρτονομίσματα) και ηλεκτρονικό (αριθμοί σε τράπεζες) από τα χρέη που υπάρχουν στον πλανήτη. Αυτό είναι λογικό, γιατί τα κράτη ποτέ δεν αποπληρώνουν τα χρέη τους, απλά ξανα-δανείζονται για να ταπληρώσουν, ενώ το μόνο που πληρώνουν είναι οι τόκοι. Μάλιστα, εάν υπάρχει ανάπτυξη (=αύξηση του ΑΕΠ) μπορούν να δανείζονται ακόμα περισσότερα. Το πόσα μπορεί να δανειστεί ένα κράτος έχει άμεση σχέση με την εμπιστοσύνη που έχουν οι υποψήφιοι δανειστές προς το κράτος πως θα πάρουν πίσω τα χρήματά τους και τους τόκους. Για αυτό το λόγο οι ΗΠΑ (=υπερδύναμη) έχουν εξωπραγματικό δανεισμό και η Ελλάδα είναι τώρα εκτός των αγορών.
Υπάρχει μία μικρή εξαίρεση κατά την οποία μειώνονται τα χρέη και αυτή είναι στην περίπτωση πτώχευσης επιχειρήσεων, όπου τα χρέη δεν μπορούν να πληρωθούν, οπότε και παραγράφονται. Όμως οι πτωχεύσεις γίνονται σε πολύ μικρό (πραγματικό σε πολύ μικρό) βαθμό σε σχέση με την αύξηση των χρεών..
Γιατί η Ελλάδα έχει τόσο μεγάλο χρέος;
Γιατί είχε έλλειμμα, δηλαδή ξόδευε το κράτος περισσότερα από όσα εισέπραττε και γιατί το ΑΕΠ δεν είχε την αντίστοιχη αύξηση, ώστε το χρέος προς ΑΕΠ να παραμείνει το ίδιο. Μάλιστα η Ελλάδα είχε πολλά χρόνια αυτό το πρόβλημα.
Ας πάρουμε ένα γενικό παράδειγμα: έστω ένα κράτος που έχει ΑΕΠ 300 δις, χρέος 180δις (ή 60%) έχει έσοδα (φόροι κλπ) 50 δις και ξοδεύει συνολικά 55 δις το χρόνο, δηλαδή έχει έλλειμμα 10%,είναι αποδεκτό αυτό;
Εξαρτάται:
- Αν έχει μικρό χρέος (π.χ. για την Ελλάδα αυτό το όρισε αυθαίρετα στο 120% η Τρόικα, αλλά η συνθήκη του Μάαστριχτ λέει για 60%, φαντάζομαι κάπου στο μέσο είναι το λογικό, όμως αυτό σχετίζεται και με το ποσοστό χρέους των υπολοίπων κρατών) τότε μπορεί να αυξήσεις το χρέος του, δηλαδή να έχει έλλειμμα.
- Αν έχεις ανάπτυξη: αν στο παραπάνω παράδειγμα η οικονομία (ΑΕΠ) τρέχει με ανάπτυξη 1,66% σημαίνει ότι το ποσοστό χρέους προς ΑΕΠ θα παραμείνει σταθερό, οπότε το έλλειμμα δε θα φανεί.
- Αν χαμηλώνει το επιτόκιο. Στο παραπάνω παράδειγμά μας, αν το κράτος χρωστάει 180δις με τόκο 5% και μπορεί να δανειστεί 95δις με τόκο 4,73%, αποπληρώσει με τα 90 από αυτά παλιά χρέη, θα έχει πλέον χρέος 185 δις, όμως ο τόκος που θα πρέπει να πληρώνει κάθε χρόνο θα είναι 90 * 5% + 95 * 4,73% = 4,5 + 4,5 = 9 δις, δηλαδή όσος ήταν και παλιά: 180*5% = 9δις. Για παράδειγμα, με το που μπήκε η Ελλάδα στο ευρώ, έπρεπε (δεν ξέρω αν μπορούσε ή αν το έκανε) να δανειστεί χρήματα με χαμηλό επιτόκιο για να αποπληρώσει παλιά δάνεια με υψηλό επιτόκιο.
Είναι λοιπόν βιώσιμο το χρέος της Ελλάδας;
Όχι, αν λάβεις υπόψη σου ιστορικά δεδομένα άλλων χωρών. Αυτό λέει και το ΔΝΤ. Από την άλλη αν οι μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα φέρουν μεγάλη αύξηση του ΑΕΠ, οπότε και θα μπορούσε να είναι βιώσιμο. Σε κάθε περίπτωση όμως, όταν το χρέος δεν κρίνεται βιώσιμο, είναι δύσκολο να βρεις επενδυτές για την οικονομία σου (δεν αρκεί βέβαια μόνο αυτό) και συνεπώς δε συμφέρει στην Ελλάδα να μη γίνει κάτι για το χρέος. Για αυτό το λόγο ακούγεται "με ρήτρα ανάπτυξης", που σημαίνει ότι αν η ανάπτυξη στην Ελλάδα πάει πολύ καλά, θα μπορέσει να δώσει στους πιστωτές της πιο πολλά χρήματα από αυτά της αρχικής συμφωνίας, χωρίς να καταστρέψει την οικονομία της (βέβαια θα την επιβραδύνει ή δε θα παρέχει την κοινωνική πολιτική που θα μπορούσε).
Πρέπει να γίνει κούρεμα του χρέους της Ελλάδας;
Ναι, αλλά όχι. Ουσιαστικά θα γίνει κούρεμα (αν το δούμε σε οικονομικά μεγέθη), αλλά δε θα φαίνεται σαν κούρεμα, δηλαδή το ονομαστικό ποσό των χρεών θα παραμείνει το ίδιο στο 180% του ΑΕΠ, όμως θα μειωθεί πολύ το κόστος του χρέους (= πληρωμές τόκων) για την Ελλάδα. Αυτό γίνεται (α) με την επιμήκυνση της αποπληρωμής του ποσού του χρέους, (β) με τη μείωση του επιτοκίου και (γ) με περίοδο χάριτος για τους τόκους (δηλαδή δε θα πληρώνεις τόκους για κάποιο αρχικό χρονικό διάστημα).
Ας το δούμε σε παράδειγμα: κράτος με 100δις ΑΕΠ και χρέος 180% άρα 180δις που πληρώνει επιτόκιο 3% θα πρέπει κάθε χρόνο να δίνει για τόκους 180*3%=5,4 δις, όμως με τόκους 1,5% θα πρέπει να δίνει τα μισά, δηλαδή 2,7δις (σαν να είχε δανειστεί 90δις με 3%).
Η επιμήκυνση της αποπληρωμής έχει νόημα, ώστε να μην αφαιρέσει μεγάλα ποσά από την οικονομία πριν αυτή πάρει τα πάνω της. Εξάλλου, λόγω πληθωρισμού το δυσβάσταχτο τωρινό χρέος θα είναι μικρότερο στο μέλλον, οπότε και το επιχείρημα "θα πληρώνουν και τα παιδιά μας", παρότι ορθό, δεν σημαίνει κάτι αρνητικό, γιατί (εφόσον η οικονομία πάει σύμφωνα με τις υπόλοιπες) τα παιδιά μας θα βρουν τη χώρα σε καλύτερη κατάσταση από το αν είχαμε να αποπληρώσουμε νωρίτερα το χρέος και συνεπώς σε πολύ καλύτερη θέση να τα αποπληρώσουν (ή ακόμα καλύτερα να μην τα αποπληρώσουν, αλλά να δανειστούν για να τα αποπληρώσουν).
Ναι, λοιπόν, κυκλοφορεί λιγότερο χρήμα στον πλανήτη φυσικό (κέρματα και χαρτονομίσματα) και ηλεκτρονικό (αριθμοί σε τράπεζες) από τα χρέη που υπάρχουν στον πλανήτη. Αυτό είναι λογικό, γιατί τα κράτη ποτέ δεν αποπληρώνουν τα χρέη τους, απλά ξανα-δανείζονται για να ταπληρώσουν, ενώ το μόνο που πληρώνουν είναι οι τόκοι. Μάλιστα, εάν υπάρχει ανάπτυξη (=αύξηση του ΑΕΠ) μπορούν να δανείζονται ακόμα περισσότερα. Το πόσα μπορεί να δανειστεί ένα κράτος έχει άμεση σχέση με την εμπιστοσύνη που έχουν οι υποψήφιοι δανειστές προς το κράτος πως θα πάρουν πίσω τα χρήματά τους και τους τόκους. Για αυτό το λόγο οι ΗΠΑ (=υπερδύναμη) έχουν εξωπραγματικό δανεισμό και η Ελλάδα είναι τώρα εκτός των αγορών.
Υπάρχει μία μικρή εξαίρεση κατά την οποία μειώνονται τα χρέη και αυτή είναι στην περίπτωση πτώχευσης επιχειρήσεων, όπου τα χρέη δεν μπορούν να πληρωθούν, οπότε και παραγράφονται. Όμως οι πτωχεύσεις γίνονται σε πολύ μικρό (πραγματικό σε πολύ μικρό) βαθμό σε σχέση με την αύξηση των χρεών..
Γιατί η Ελλάδα έχει τόσο μεγάλο χρέος;
Γιατί είχε έλλειμμα, δηλαδή ξόδευε το κράτος περισσότερα από όσα εισέπραττε και γιατί το ΑΕΠ δεν είχε την αντίστοιχη αύξηση, ώστε το χρέος προς ΑΕΠ να παραμείνει το ίδιο. Μάλιστα η Ελλάδα είχε πολλά χρόνια αυτό το πρόβλημα.
Ας πάρουμε ένα γενικό παράδειγμα: έστω ένα κράτος που έχει ΑΕΠ 300 δις, χρέος 180δις (ή 60%) έχει έσοδα (φόροι κλπ) 50 δις και ξοδεύει συνολικά 55 δις το χρόνο, δηλαδή έχει έλλειμμα 10%,είναι αποδεκτό αυτό;
Εξαρτάται:
- Αν έχει μικρό χρέος (π.χ. για την Ελλάδα αυτό το όρισε αυθαίρετα στο 120% η Τρόικα, αλλά η συνθήκη του Μάαστριχτ λέει για 60%, φαντάζομαι κάπου στο μέσο είναι το λογικό, όμως αυτό σχετίζεται και με το ποσοστό χρέους των υπολοίπων κρατών) τότε μπορεί να αυξήσεις το χρέος του, δηλαδή να έχει έλλειμμα.
- Αν έχεις ανάπτυξη: αν στο παραπάνω παράδειγμα η οικονομία (ΑΕΠ) τρέχει με ανάπτυξη 1,66% σημαίνει ότι το ποσοστό χρέους προς ΑΕΠ θα παραμείνει σταθερό, οπότε το έλλειμμα δε θα φανεί.
- Αν χαμηλώνει το επιτόκιο. Στο παραπάνω παράδειγμά μας, αν το κράτος χρωστάει 180δις με τόκο 5% και μπορεί να δανειστεί 95δις με τόκο 4,73%, αποπληρώσει με τα 90 από αυτά παλιά χρέη, θα έχει πλέον χρέος 185 δις, όμως ο τόκος που θα πρέπει να πληρώνει κάθε χρόνο θα είναι 90 * 5% + 95 * 4,73% = 4,5 + 4,5 = 9 δις, δηλαδή όσος ήταν και παλιά: 180*5% = 9δις. Για παράδειγμα, με το που μπήκε η Ελλάδα στο ευρώ, έπρεπε (δεν ξέρω αν μπορούσε ή αν το έκανε) να δανειστεί χρήματα με χαμηλό επιτόκιο για να αποπληρώσει παλιά δάνεια με υψηλό επιτόκιο.
Είναι λοιπόν βιώσιμο το χρέος της Ελλάδας;
Όχι, αν λάβεις υπόψη σου ιστορικά δεδομένα άλλων χωρών. Αυτό λέει και το ΔΝΤ. Από την άλλη αν οι μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα φέρουν μεγάλη αύξηση του ΑΕΠ, οπότε και θα μπορούσε να είναι βιώσιμο. Σε κάθε περίπτωση όμως, όταν το χρέος δεν κρίνεται βιώσιμο, είναι δύσκολο να βρεις επενδυτές για την οικονομία σου (δεν αρκεί βέβαια μόνο αυτό) και συνεπώς δε συμφέρει στην Ελλάδα να μη γίνει κάτι για το χρέος. Για αυτό το λόγο ακούγεται "με ρήτρα ανάπτυξης", που σημαίνει ότι αν η ανάπτυξη στην Ελλάδα πάει πολύ καλά, θα μπορέσει να δώσει στους πιστωτές της πιο πολλά χρήματα από αυτά της αρχικής συμφωνίας, χωρίς να καταστρέψει την οικονομία της (βέβαια θα την επιβραδύνει ή δε θα παρέχει την κοινωνική πολιτική που θα μπορούσε).
Πρέπει να γίνει κούρεμα του χρέους της Ελλάδας;
Ναι, αλλά όχι. Ουσιαστικά θα γίνει κούρεμα (αν το δούμε σε οικονομικά μεγέθη), αλλά δε θα φαίνεται σαν κούρεμα, δηλαδή το ονομαστικό ποσό των χρεών θα παραμείνει το ίδιο στο 180% του ΑΕΠ, όμως θα μειωθεί πολύ το κόστος του χρέους (= πληρωμές τόκων) για την Ελλάδα. Αυτό γίνεται (α) με την επιμήκυνση της αποπληρωμής του ποσού του χρέους, (β) με τη μείωση του επιτοκίου και (γ) με περίοδο χάριτος για τους τόκους (δηλαδή δε θα πληρώνεις τόκους για κάποιο αρχικό χρονικό διάστημα).
Ας το δούμε σε παράδειγμα: κράτος με 100δις ΑΕΠ και χρέος 180% άρα 180δις που πληρώνει επιτόκιο 3% θα πρέπει κάθε χρόνο να δίνει για τόκους 180*3%=5,4 δις, όμως με τόκους 1,5% θα πρέπει να δίνει τα μισά, δηλαδή 2,7δις (σαν να είχε δανειστεί 90δις με 3%).
Η επιμήκυνση της αποπληρωμής έχει νόημα, ώστε να μην αφαιρέσει μεγάλα ποσά από την οικονομία πριν αυτή πάρει τα πάνω της. Εξάλλου, λόγω πληθωρισμού το δυσβάσταχτο τωρινό χρέος θα είναι μικρότερο στο μέλλον, οπότε και το επιχείρημα "θα πληρώνουν και τα παιδιά μας", παρότι ορθό, δεν σημαίνει κάτι αρνητικό, γιατί (εφόσον η οικονομία πάει σύμφωνα με τις υπόλοιπες) τα παιδιά μας θα βρουν τη χώρα σε καλύτερη κατάσταση από το αν είχαμε να αποπληρώσουμε νωρίτερα το χρέος και συνεπώς σε πολύ καλύτερη θέση να τα αποπληρώσουν (ή ακόμα καλύτερα να μην τα αποπληρώσουν, αλλά να δανειστούν για να τα αποπληρώσουν).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου